W artykule tym zajmiemy się sytuacją, w której dziecko rodzi się ze związku nieformalnego. Co to jest uznanie dziecka? Jakie dane wpisane są w akcie urodzenia dziecka? Czy w akcie urodzenia w rubryce „ojciec” może się pojawić „ojciec nieznany”? Czy matka dziecka może celowo zataić dane ojca dziecka? Co to jest uznanie ojcostwa?
Jeżeli rodzice dziecka są małżonkami, stosuje się domniemanie ojcostwa, przyjmuje się, że mąż matki dziecka jest ojcem dziecka. Jeśli natomiast dziecko rodzi się ze związku nieformalnego, w akcie notarialnym wpisuje się dane ojca na podstawie:
- uznania ojcostwa
- sądownego ustalenia ojcostwa
Co to jest uznanie ojcostwa?
Uznanie ojcostwa, to najprościej potwierdzenie, że jest się ojcem dziecka. Na uznanie dziecka nie ma wpływu stan cywilny ojca. Dziecko może uznać zarówno kawaler, jak i żonaty, wdowiec czy rozwiedziony. Jedynym warunkiem jest posiadanie przez osobę, która chce uznać dziecko, pełnej zdolności do czynności prawnych.
Uznanie ojcostwa może to nastąpić przed, jak i po narodzinach dziecka. Dziecko uznaje się w formie protokołu podpisywanego przez matkę i ojca oraz kierownik urzędu stanu cywilnego. Jeśli następuje to poza granicami kraju, zamiast kierownika USC, protokół podpisuje konsul. W wyjątkowych sytuacjach, można uznać dziecko przed sądem rodzinnym, notariuszem lub wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta. Warto podkreślić, że do uznania dziecka, obecność matki nie jest konieczna. Musi ona jednak to potwierdzić w ciągu trzech miesięcy od dnia złożenia oświadczenia, że dany mężczyzn jest ojcem dziecka.
Jak wcześniej pisaliśmy, uznanie dziecka może dotyczyć dziecka poczętego (przed jego urodzeniem), jak i po narodzinach. Oświadczenie o uznaniu dziecka urodzonego składa się w obecności kierownika urzędu stanu cywilnego właściwego dla miejsca urodzenia dziecka. W tym samym urzędzie rejestruje się urodzenie dziecka. Oświadczenie o uznaniu dziecka poczętego składa się w urzędzie stanu cywilnego właściwym według miejsca zamieszkania matki.
Dane ojca wpisywane w akcie urodzenia
W tym miejscu trzeba uczulić, że skuteczne uznanie ojcostwa musi nastąpić w porozumieniu z matką dziecka. Musi ona potwierdzić, że ojcem dziecka jest mężczyzna składający oświadczenie. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ bez tego potwierdzenie, przy sporządzaniu aktu urodzenia może nie podać prawidłowych danych ojca. Wtedy w rubryce „imię ojca” zostanie wpisane podane przez matkę dziecka fikcyjne imię lub imię wybrane przez kierownika urzędu stanu cywilnego.
W rubryce „nazwisko ojca” natomiast wpisane zostanie nazwisko matki, które nosi w chwili urodzenia dziecka. W rubryce „uwagi” dodana będzie stosowna adnotacja. Dane te określa się jako „dane przesłaniające„, a w akcie urodzenia wykreśla się rubryki, w których trzeba wpisać dane dotyczące ojca (np. jego datę urodzin czy adres zameldowania). Jest to pewien wybieg, który ma sprawić, że na podstawie skróconego aktu urodzenia nie można stwierdzić, że wpisane dane ojca są danymi przesłaniającymi. Dopiero na podstawie zupełnego aktu urodzenia będzie można stwierdzić, że dane ojca są fikcyjne.
Co to jest sądowne ustalenie ojcostwa?
Jeśli matka dziecka przy sporządzaniu aktu urodzenia dziecka nie poda prawdziwych danych ojca, konieczne będzie sądowne ustalenie ojcostwa. Z powództwem o ustalenie ojcostwa może wystąpić matka lub ojciec. Trzeba to zrobić do czasu uzyskania przez dziecko pełnoletności. Po skończeniu przez dziecko 18 lat, pozew o ustalenie ojcostwa może wytoczyć samo dziecko. Dziecka nie obowiązują żadne ograniczenia czasowe na wniesienie pozwu o ustalenia ojcostwa. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego, powództwo o ustalenie ojcostwa może również wytoczyć prokurator.
Pozew składa się do Sądu Rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego lub sąd według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej. Strona dochodząca ustalenia ojcostwa nie ponosi kosztów sądowych.
Po sądowym ustaleniu ojcostwa, w akcie urodzenia wpisuje się dodatkową wzmiankę o ustaleniu ojcostwa i zmianie nazwiska dziecka.
Podstawę prawną stanowi tutaj ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. 2014, poz. 1741 i 1888), art. 61:
1. Jeżeli nie stosuje się domniemania, że mąż matki dziecka jest ojcem dziecka, dane ojca zamieszcza się w akcie urodzenia w razie uznania ojcostwa albo sądowego ustalenia ojcostwa. 2. Jeżeli nie nastąpiło uznanie ojcostwa albo sądowe ustalenie ojcostwa, w akcie urodzenia zamieszcza się jako imię ojca imię wskazane przez osobę zgłaszającą urodzenie, a w razie braku takiego wskazania w akcie urodzenia zamieszcza się jako imię ojca imię wybrane przez kierownika urzędu stanu cywilnego; jako nazwisko ojca i jego nazwisko rodowe zamieszcza się nazwisko matki z chwili urodzenia dziecka, z adnotacją o wpisaniu nazwiska matki i wybranego imienia jako danych ojca.