Każdy z małżonków ma legitymację procesową do żądania orzeczenia rozwodu. Oznacza to, że z żądaniem rozwodu może wystąpić zarówno mąż, jak i żona. Sprawy o rozwód podlegają rozpoznaniu w trybie odrębnego postępowania dla spraw małżeńskich , uregulowanego w art. 425 – 446 kodeksu postępowania cywilnego. Formalności rozwodowe związane z podjęciem decyzji o złożeniu pozwu w sądzie:
Do jakiego sądu składa się pozew o rozwód?
Pozew o rozwód powinien być złożony w formie pisemnej do wydziału cywilnego sądu okręgowego. Właściwym miejscowo będzie sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, jeżeli chociaż jedno z nich w okręgu tym nadal stale przebywa. W braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej. W sytuacji, gdy nie można ustalić miejsca zamieszkania pozwanego pozew wnosi się do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania powoda (podstawa prawna – art. 17 pkt. 1 i art. 41 kodeksu postępowania cywilnego).
Co zawiera pozew rozwodowy?
W treści pozwu w górnym prawym rogu podajemy miejscowość i datę jego sporządzenia. Następnie zgodnie z określoną wyżej właściwością sądu wpisujemy oznaczenie sądu wraz z wydziałem, do którego kierujemy pozew rozwodowy. Kolejną czynnością jest oznaczenie stron postępowania. W postępowaniu o rozwód mamy dwie strony:
- powoda, czyli małżonka, który wnosi pozew
- pozwanego, czyli drugiego małżonka przeciwko któremu kierujemy powództwo.
Należy pamiętać o tym, żeby dokładnie określić dane dotyczące stron. W pozwie wskazujemy:
- imiona i nazwiska małżonków
- aktualne adresy zamieszkania stron
- aktualnie wykonywany przez strony zawód
Pozew o rozwód może wnieść tylko jeden z małżonków. Nie może go wnieść prokurator (art. 7 kodeksu postępowania cywilnego i art. 56 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Natomiast w sytuacji reprezentowania strony przez profesjonalnego pełnomocnika konieczne jest pełnomocnictwo szczególne (art. 426 kodeksu postępowania cywilnego).
Orzekanie o winie
Zasadą jest, że orzekając rozwód, sąd orzeka także o tym, czy i kto ponosi winę rozkładu pożycia (art. 57§1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. Wówczas następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy (art. 57§2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
W związku z powyższym w pozwie musimy sprecyzować żądanie, odnośnie winy, czyli wskazać:
- czy rozwód ma być orzeczony bez orzekania o winie,
- z orzeczeniem o winie jednej ze stron,
- z orzeczeniem o winie obu stron.
Dla przyjęcia winy małżonka konieczne jest ustalenie, że małżonek naruszył umyślnie, albo przez lekkomyślność lub niedbalstwo obowiązki małżeńskie, m.in. obowiązek wzajemnej pomocy i wierności, współdziałania dla dobra rodziny, czy też obowiązek wspólnego pożycia.
Stosownie do art. 58 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w wyroku orzekającym rozwód sąd zobowiązany jest rozstrzygnąć o całości spraw rodziny. Istotnym jest, iż w trakcie trwania procesu o rozwód nie można wszcząć odrębnej sprawy o zaspokojenie potrzeb rodziny i o alimenty pomiędzy małżonkami albo pomiędzy nimi , a ich wspólnymi małoletnimi dziećmi co do świadczeń za okres od wytoczenia powództwa rozwodowego (445 kodeksu postępowania cywilnego). Jeżeli sprawa o rozwód jest w toku nie może być również wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów z nimi (445ˡ kodeksu postępowania cywilnego).
W związku z powyższym w pozwie rozwodowym powinny znaleźć się stosowne wnioski dotyczące poszczególnych kwestii:
Wspólne małoletnie dzieci
W sytuacji jeżeli strony posiadają wspólne małoletnie dzieci w pozwie wskazujemy wnioski w zakresie:
- wykonywania władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi obojga małżonków
- kontaktów rodziców z dzieckiem
- alimenty – wysokości w jakiej każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka (świadczenia alimentacyjne)
Wspólne mieszkanie
W sytuacji kiedy małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, w pozwie można zawrzeć również wniosek w zakresie uregulowania sposobu korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania. W wypadku, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie w pozwie powinien znaleźć się dodatkowo wniosek o eksmisję.
Alimenty na rzecz małżonka
W pozwie rozwodowym możemy zamieścić również dodatkowe wnioski dotyczące żądań alimentacyjnych wobec współmałżonka. Alimentów od drugiego małżonka na swoją rzecz może żądać ten z małżonków, który nie jest wyłącznie winny rozkładu pożycia oraz który znajduje się w niedostatku. W powyższej sytuacji można żądać dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego (art. 60§1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Sąd orzekający o alimentach będzie brał pod uwagę nie tylko sytuację finansową małżonka znajdującego się w niedostatku, ale także możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do płacenia alimentów. W przypadku, gdy jeden z małżonków jest wyłącznie winny rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku (art. 60§2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Podział majątku
Jeżeli podział majątku nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym, do pozwu można dołączyć wniosek o podział majątku wspólnego. Jeżeli postępowanie dotyczące kwestii finansowych pomiędzy małżonkami spowoduje wydłużenie sprawy rozwodowej, podział majątku trzeba będzie przeprowadzić w odrębnej sprawie.
Żądanie zabezpieczenia na zasadach ogólnych
Głównym celem postępowania zabezpieczającego w sprawie o rozwód jest regulacja, na czas toczącego się postępowania spraw związanych z funkcjonowaniem rodziny. Zgodnie z treścią art. 7301 kodeksu postępowania cywilnego, udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie lub interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Natomiast interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub znacznie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Natomiast w przypadku zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych wymagane jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia, nie jest jednak konieczne uprawdopodobnienie interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia, a w szczególności faktu że brak zabezpieczenia pozbawiłby uprawnionego zaspokojenia. Sposób zabezpieczenia w sprawach o alimenty został określony w art. 753 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z treścią powyższego przepisu, w sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej.
Do zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych mają w pełnym zakresie zastosowanie przepisy ogólne o postępowaniu zabezpieczającym – art. 730-746 kodeksu postępowania cywilnego. Sposoby zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych wskazane w kodeksie postępowania cywilnego są jedynie przykładowe, sąd może w szczególności:
- unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania;
- ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem;
- zawiesić egzekucję lub postępowanie wykonawcze;
- uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi;
- nakazać wpisanie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze.
Świadkowie w sprawie rozwodowej
W sytuacji kiedy powód ma zamiar powołać świadków na potwierdzenie okoliczności, które zostały wskazane w uzasadnieniu pozwu, w jego treści powinien zawrzeć wniosek o przesłuchanie świadków, jednocześnie wskazując ich dokładne imiona, nazwiska, adresy zamieszkania oraz na jaką okoliczność dani świadkowie maja zostać przesłuchani. Istotnym jest również fakt, iż w sprawach o rozwód małoletni którzy nie ukończyli lat trzynastu, oraz zstępni stron, którzy nie ukończyli lat siedemnastu nie mogą zostać przesłuchani w charakterze świadków (art. 430 kodeksu postępowania cywilnego).
Opłata od pozwu rozwodowego
Zgodnie z treścią art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, złożenie pozwu o rozwód wiąże się z opłatą sądową w wysokości 600 zł. W sytuacji kiedy okaże się, iż powód nie jest w stanie ponieść tych kosztów bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania siebie i rodziny może wnosić o zwolnienie go z kosztów sądowych. Wiąże się to z obowiązkiem załączenia do pozwu oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania wraz załącznikami na potwierdzenie stanu majątkowego powoda.
Uzasadnienie pozwu
Pozew powinien zostać uzasadniony. W treści uzasadnienia wskazujemy, dlaczego nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego W polskim prawie brak jest określenia katalogu przyczyn, w razie wystąpienia których można żądać rozwodu. Podstawą dla orzeczenia rozwodu jest natomiast wykazanie, że pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozpad pożycia małżeńskiego. Zgodnie z art. 56 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Uznaje się, że sytuacja ta ma miejsce, jeśli pomiędzy małżonkami nie ma już więzi emocjonalnej, fizycznej czy ekonomicznej. Fakt natomiast, że małżonkowie wspólnie zamieszkują, nie stanowi sam w sobie przeszkody do rozwodu. Podobnie zachowanie poprawnych stosunków pomiędzy małżonkami i utrzymywanie kontaktów, w szczególności w interesie wspólnych małoletnich dzieci, nie oznacza utrzymania więzi duchowej i nieistnienia rozkładu pożycia. Chodzi tutaj nie o jakąkolwiek więź duchową pomiędzy małżonkami, ale o więź która jest charakterystyczna dla duchowej wspólnoty małżeńskiej
Załączniki
Do pozwu należy załączyć:
- oryginał odpisu zupełnego aktu małżeństwa stron
- oryginał odpisu skróconego aktu urodzenia małoletnich dzieci stron
- dokumenty potwierdzające wysokość zarobków uzyskiwanych przez strony
- w sytuacji jeżeli powód wnioskuje o zwolnienie od kosztów sądowych należy do oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania załączyć dokumenty potwierdzające sytuację majątkową powoda, np. zaświadczenie o zarobkach, dokumenty potwierdzające wysokość comiesięcznych zobowiązań majątkowych – m.in. rachunki za media, energię, gaz, umowy kredytowe, czy wyciąg z rachunku bankowego za okres ostatnich 3 miesięcy na potwierdzenie wskazanych kosztów utrzymania.
- odpis pozwu wraz z załącznikami. W sytuacji jeżeli pozew zostaje złożony na biurze podawczym, powód pozostawia jedną kopię pozwu dla siebie, na której urzędnik potwierdza fakt i datę złożenia.
Literatura:
- Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.)
- Rozwód. Praktyczny komentarz Zdzisław Krzemiński Wolters Kluwers Warszawa 2007
- Sądowe komentarze Tematyczne Rozwód i separacja pod red. Jacka Ignaczewskiego CH Beck Warszawa 2010
- Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z dnia 1 grudnia 1964 r.)
- Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Wzory pism procesowych w sprawach rodzinnych i opiekuńczych z objaśnieniami. Helena Ciepła. LexisNexis Warszawa 2009
- Krzemiński Zdzisław komentarz Zakamycze 2006 Komentarz do art. 57 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz.U.64.9.59), [w:] Z. Krzemiński, Rozwód. Praktyczny komentarz, orzecznictwo, piśmiennictwo, wzory pism, Zakamycze, 2006, wyd. V.