Przemoc ekonomiczna jest szczególnym rodzajem przemocy stosowanym wobec bliskich osób. W polskim prawie nie ma dokładnej definicji przemocy ekonomicznej i dlatego problem ten często nie jest dostrzegany przez otoczenie, wymiar sprawiedliwości czy policję. Tym bardziej jest to palący problem. Zjawisko przemocy ekonomicznej zaczęto dostrzegać w statystykach dopiero po 2012 roku, kiedy to ten rodzaj przemocy zaczęto wyszczególniać w tzw. niebieskich kartach.

Co to jest przemoc ekonomiczna w związku?

Przemoc ekonomiczną można bardzo ogólnie zdefiniować jako wykorzystywanie kwestii finansowych do upokarzania czy uzależniania innej osoby. Jak wynika z tej definicji, chodzi tutaj głównie o uzależnienie i upokorzenie, a pieniądze są narzędziem wykorzystywanym do wywierania wpływu na drugą osobę.

Przemoc ekonomiczna to najczęściej:

• brak dostępu do wspólnych pieniędzy
• niedopuszczenie do podejmowania decyzji finansowych
• utrudnianie podjęcia pracy
• niedawanie środków wystarczających na utrzymanie domu
• ograniczanie możliwości korzystania oraz rozporządzania rzeczami
• przerzucanie odpowiedzialności za koszty utrzymania domu i rodziny
• pasożytowanie finansowe na drugiej osobie
• kontrolowanie dostępu do opieki zdrowotnej
• ograniczanie dostępu do edukacji
• brak uprawnień do posiadania własnych przedmiotów, pieniędzy
• niszczenie rzeczy osobistych lub stanowiących wspólną własność
• pozostawienie bez opieki osoby, która z powodu choroby, wieku bądź niepełnosprawności nie może samodzielnie zaspokoić niezbędnych potrzeb

Osoby nękane bardzo często nie zdają sobie sprawy, że są poddawane przemocy ekonomicznej. Takie nękanie może przybierać bardzo różne formy i nie zawsze jest związane z pieniędzmi. Najczęstszą formą przemocy ekonomicznej jest niepłacenie alimentów. Często spotykamy się z sytuacją, że były małżonek pomimo rozwodu, dalej nęka partnera uzależniając go od siebie poprzez kontrolowanie wypłaty alimentów na dziecko i uzależnianie ich wypłacenia od „dobrego zachowania” byłej żony. To bardzo częsty przypadek nękania psychicznego przez męża spotykany w kancelariach adwokackich prowadzących sprawy rozwodowe. Były mąż płaci alimenty na dziecko wtedy kiedy chce i tyle ile chce. Z drugiej strony zdarza się też odwrotne zachowanie, kiedy to osoba, której należą się alimenty nęka byłego partnera ciągłymi sms-ami i żądaniami zapłaty pieniędzy na nieuzasadnione potrzeby. Skalę problemu niepłacenia alimentów potwierdzają statystyki, które mówią, że w październiku 2015 r. zadłużenie alimentacyjne wynosiło 5,7 mln zł., a z pomocy Funduszu alimentacyjnego skorzystało 324 tys. dzieci.

Na podstawie  prowadzonych spraw rozwodowych i rodzinnych można jednak przytoczyć wiele innych przykładów. Sprawcy przemocy ekonomicznej często wypominają partnerowi, że nie pracuje, nie zarabia, że „jest darmozjadem”, „pasożytem”, jednocześnie zmuszając do wykonywania wszystkich obowiązków domowych, wychowawczych i zakazując podjęcia pracy zawodowej, rozwijania kariery zawodowej, czy chociażby nauki. Potrafią też narzucać przesadzoną oszczędność wody i elektryczności, kontrolować zużycie proszku do prania, środków czystości, kosmetyków czy jedzenia. Takie zachowanie zdecydowanie trzeba nazwać nękaniem.

Trzeba jednocześnie dodać, że problem ten nie dotyczy wcale jedynie niezamożnych rodzin. Bardzo często spotyka się takie sytuacje w bogatych domach. Na zewnątrz wydaje się, że żona ma wszystko, dobre ubrania, kosmetyki, mąż zabiera ją na egzotyczne wakacje, jeździ dobrym samochodem. Jednak od środka wygląda to zupełnie inaczej. Żona nie dostaje żadnych pieniędzy, nie może podejmować żadnych decyzji dotyczących rodziny, majątku. Jest na łasce i niełasce partnera. W ten sposób zostaje całkowicie uzależniona od pana i władcy.

Podstawowy problem z przemocą ekonomiczną polega na tym, że nie zostawia widocznych śladów. Ponadto jak już wcześniej wspomnieliśmy nie ma dokładnej definicji tego problemu. Dlatego problem ten jest często bagatelizowany i niezauważany przez otoczenie, policję i wymiar sprawiedliwości. Trudno sobie wyobrazić sytuację, że policja przychodząc na interwencję będzie pytać kłócących się małżonków, czy mąż daje żonie pieniądze. Podstawą jest świadomość prawna społeczeństwa i wiedza na ten temat. Trzeba wiedzieć jakie zachowania nie mieszczą się w dopuszczalnych granicach i zaczynają mieć znamiona nękania fizycznego, psychicznego czy ekonomicznego. Pamiętajmy, że w tzw. niebieskiej karcie znajduje się rubryka, w której można wpisać „inne rodzaje przemocy”. Dzięki założeniu niebieskiej karty można uruchomić wobec takiej osoby całą procedurę postępowania karnego. Na szczęście problem ten jest coraz częściej dostrzegany i coraz więcej służb potrafi go zdiagnozować.